چهارشنبه 13 تیر 1403

سیاسات

تقیّه و اخبار

پرسش	پاسخ
تقیّه چیست؟	تقیّه از نظر ریشه لغوی، از مادّه «وقایه» است به معنای بازداشتن خود یا کسی دیگر و یا چیزی، از آسیب و خطر دشمن. بنابراین، مفهوم تقیّه این است که انسان عمل خویش را به گونه ای انجام دهد که بدان وسیله، آسیب دشمن به جان یا مال یا حیثیّت یا افراد همکیش اش نرسد. تقیّه مواردی گوناگون دارد. در برخی موارد، تقیّه از روی اکراه و تهدید دشمن است؛ مانند این که در صدر اسلام کفّار قریش، عمّار را به گفتن کلماتی کفرآمیز واداشتند و او آن کلمات را بر زبان آورد با این که دلش سرشار از ایمان بود. مورد دیگر تقیّه، جایی است که ترس آسیب دشمن رود؛ مانند این که انسان در جایی است که اهل تسنن در آن جا ساکنند و اگر بخواهد عمل خویش را بر خلاف آنان انجام دهد، ممکن است آسیبی بدو رسد. در این جا وظیفه این است که انسان همانند آنان نماز و روزه و دیگر تکالیف شرعی را بجا آورد. یادآوری این نکته لازم است که برخی موارد است که اگر انسان تقیّه کند اساس دین در معرض خطر قرار می گیرد و یا برخی مصالح مهم تر از بین می رود در این قبیل موارد جای تقیّه نیست. برخی دیگر از موارد تقیّه این است که انسان اسراری را که مربوط به مذهب و یا تشکیلات مربوط به مذهب است از دشمن کتمان کند و با پوشیدن و پنهان داشتن آن اسرار در ظاهر در حفظ و صیانت مذهب و جان خود و افرادی که طرفدار مذهب می باشند بکوشند و فعّالیّت های مذهبی را در پنهانی به گونه یی که دشمن از آنها آگاه نشود انجام دهند در این زمینه احادیث و روایات زیادی وارد شده است. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا تقیّه حرام است؟	تحریم تقیّه از جمله فتواهایی است که به مقتضای زمان از حضرت امام«رحمه الله» صادر گشته است. در این باره باید گفت که تقیّه از موضوعاتی است که در فقه مورد بحث قرار گرفته و معمولاً واجب است، ولی گاه احکامی دیگر می یابد. چنان که می دانید، تقیّه این است که انسان برای حفظ جان یا مال و یا برخی متعلّقات خود یا دیگران، به گونه ای که با دشمن موافق است، عمل کند؛ مثلاً در مناطقی که اهل سنّت ساکنند و شیعیان در قیه اند، تقیّه این است که مانند آنان وضو بگیرند یا نماز بخوانند. در این گونه موارد، تقیّه واجب است، ولی چنانچه تقیّه موجب از میان رفتن اساس اسلام باشد، در چنین موردی حرام است. این که امام در آن زمان فرمودند: «تقیّه، حرام و اظهار حقایق واجب است.» از این رو بود که براساس تشخیص ایشان اگر افراد به دلیل ترس از زندان یا تبعید و یا شلّاق حقایق را باز نمی گفتند، اسلام در خطر می افتاد. « بخش پاسخ به سؤالات »
حکم کسی که او را مجبور می کنند به امامان معصوم«علیهم السلام» ناسزا بگوید، چیست؟	کسی که از روی اجبار به امامان«علیهم السلام» ناسزا بگوید به گونه ای که اگر نگوید، او را می کشند، جایز است برای حفظ جان خویش آنچه می خواهند، بگوید. « بخش پاسخ به سؤالات »

لقطه

پرسش	پاسخ
آیا باید چیزی را که روی زمین افتاده برداشت و به صاحبش رساند؟	برداشتن چیزی که در راه افتاده است، لازم نیست و همچنین آگاه کردن مردم را از وجود آن آگاه نیست. « بخش پاسخ به سؤالات »
حکم اشیائی که در سطل زباله پیدا می شود چیست؟	تملّک چیزهایی که در زباله ها پیدا می شود و صاحبانش آنها را دور انداخته اند، اشکالی ندارد. « بخش پاسخ به سؤالات »
مالی را که انسان پیدا می کند چه حکمی دارد؟	اگر قیمت مال کمتر از 6/12 نخود نقره باشد، می توان(بدون پی جویی مالک و آگاه کردن مردم، قصد تملّک کرد و مالک آن شد، و اگر قیمت آن بیشتر باشد، باید تا یکسال در پی مالک آن بود؛ هفته اوّل روزی یک بار و بعد، هر هفته یک بار در محل اجتماع مردم ایشان را از یافتن مال آگاه کرد. اگر صاحب مال پیدا نشد، می توان یکی از سه کار را انجام داد: 1. برای خود برداشت؛ یه این قصد که اگر صاحبش پیدا شد آن را به صاحبش مال را برگرداند. 2. مال یافته شده را صدقه دهد و اگر صاحبش پیدا شد عوض آن را به او برگرداند. 3. مال را نزد خود به عنوان امانت نگه دارد و در آن تصرّف نکند. « بخش پاسخ به سؤالات »
کبوتری که وارد خانه شود چه حکمی دارد؟	به فتوای امام خمینی«رحمه الله» اگر حیوانی مانند کبوتر وارد منزل شود، اگر ندانیم که صاحب دارد، می توانیم آن را تملّک کنیم(قصد کنیم که ملک خود کنیم). بنابر احتیاط، در موردی که می دانیم صاحب دارد، باید با تحقیق، صاحبش را پیدا کنیم؛ مثلاً از همسایگان و خانه های نزدیک سراغ بگیریم. اگر از پیدا کردن صاحب آن مأیوس شدیم، می توانیم خود آن یا قیمت آن را به عنوان صدقه به فقیر بدهیم. « بخش پاسخ به سؤالات »

غصب

پرسش	پاسخ
خرید مالی که ندانیم غصبی است چه حکمی دارد؟	مال غصبی را نمی توان خرید و در آن تصرّف کرد مگر با اجازه مالک آن که در این صورت معامله صحیح خواهد بود. اگر به حکم اینکه مال در دست فروشنده است ندانیم غصبی است، حکم به ملکیّت او می شود و معامله آن اشکالی ندارد. همچنین اگر مالی به انسان بخشیده شود و نداند غصبی است، تصرّف در آن بی اشکال است. « بخش پاسخ به سؤالات »
حکم اموالی که از بیت المال برداشته شده است، چیست؟	اگر کسی اموالی را به ستم و غصب از بیت المال در اختیار گرفته باشد، حکومت اسلامی باید آن را به بیت المال بازگرداند. از حضرت علی«علیه السلام» نقل شده که آن گرامی وقتی به حکومت ظاهری رسید فرمود: «اَلا اَنَّ کُلَّ قَطیعَةٍ اَقْطَعَها عُثْمانُ وَ کُلَّ مالٍ اَعْطاهُ مِنْ مالِ اللَّهِ فُهُوَ مَردُودٌ فی بَیْت المال فَأنَّ الْحَقًّ الْقَدیمِ لایَبْطُلُهُ شَیٌ ء وَلَوْ وَجدْتُهُ قَدْ تَزَوَّجَ بِهِ الِنَّساءَ وَ مَلَکَ بِهِ اْلأِماءِ لَرَدَدُتُهُ؛ هر قطعه زمین یا ملکی که عثمان آن را از مال خدا به دیگران داده است باید به بیت المال بازگردد. گرچه زنان به وسیله آن ازدواج کرده و یا با آن کنیزان خریداری شده باشند». « بخش پاسخ به سؤالات »
خرید زمین غصبی و درختکاری در آن چه حکمی دارد؟	زمین غصبی از نظر شرعی قابل فروش نیست و اگر کسی آن را بخرد، مالک آن نمی شود. اگر پس از خریدن چنین زمینی، در آن درخت کاشته شود، اگر مالک، راضی به بودن درخت در آن نباشد، بر خریدار لازم است درخت ها را بکنَد و اجرت زمین را در مدّتی که درخت در آن بوده به مالک زمین بدهد و گودی زمین را پرکند؛ همچنین اگر قیمت زمین با کاشتن درخت پایین آمده است، باید تفاوت قیمت را به صاحب زمین بازگرداند. « بخش پاسخ به سؤالات »

ارث

پرسش	پاسخ
اگر کسی با وجود وارث دیگر، در زمینی زراعتی ارثی کار کند، مالک آن می شود؟	اگر یک نفر از وارثان در زمین ارثی یی که هنوز تقسیم نشده با رضایت بقیّه وارثان تصرّف کند، محصول به دست آمده را به طور کلّی مالک است. اگر بدون رضایت بقیّه در زمین تصرّف کند، مالک محصول است، امّا باید برای پرداخت سهم دیگران اجرت المثل آن را بپردازد. « بخش پاسخ به سؤالات »
ارث کسی که مادر، دختر و سه خواهر از او مانده چگونه است؟	در چنین صورتی خواهران ارث نمی برند و آنچه از وی مانده(پس از ادای دیون واجب و انجام وصیّت های میّت) به چهار قسمت تقسیم می شود: یک قسم به مادر و سه قسم به دختر داده می شود. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا خواهر پدری، ارث می برد؟	اگر میّت، برادر و خواهر پدری و مادری دارد، برادر و خواهر پدری که از مادر از میّت جدا است، ارث نمی برد. در صورتی که میّت، خواهر و برادر پدری و مادری نداشته باشد، اگر فقط یک خواهر یا یک برادر پدری داشته باشد، همه مال به او می رسد، و اگر چند برادر یا چند خواهر پدری داشته باشد، مال به طور مساوی بین آنان تقسیم می شود، همچنین اگر برادر و خواهر پدری داشته باشد، هر برادر دو برابر خواهر ارث می برد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا پدر می تواند در وصیّت خود به پسر بزرگ سهم بیشتری از ارث بدهد؟	تقسیم ثروت در زمان حیات، ارث نیست. ارث مالی است که بعد از مرگ به ورثه می رسد. پدر در حال حیات می تواند هر گونه که بخواهد به فرزندان مال ببخشد. فرزند ارشد بعد از پدر حقّ ارث بیشتر ندارد و حق ارث او با دیگر پسران مساوی است، مگر در مورد چیزهایی مثل: انگشتر، شمشیر و قرآن که در رساله های عملیّه تفصیل آن ذکر شده است. همچنین اگر پدر، فرزند ارشد را وصی خود قرار داده باشد، می تواند برای او حقّ وصیّت قرار دهد. « بخش پاسخ به سؤالات »
تقسیم ارث چگونه است؟	در تقسیم ارث به نکاتی چند باید توجّه کرد: 1. در صورتی که میّت صغیر دارد، اگر وصیّت کرده یا برای او قیّم برگزیده است، وصیّ یا قیّم متصدّی کارها می شود و اگر جدّ پدری صغیر زنده باشد، او نیز ولایت دارد. در غیر این صورت، باید برای تصدّی این کار از مجتهد جامع الشرائط اجازه گرفت. 2. نخست باید تمام دیون و وصیّت های میّت را از اصل مال پرداخت. 3. کسی که از دنیا می رود، چنانچه فرزند داشته باشد، همسرش 18 از آنچه به جا گذاشته، ارث می برد. اگر یک همسر در میان باشد، این مال به او داده می شود و اگر دو همسر باشد، میانشان تقسیم می شود. 4. زن از زمین، مطلقاً - نه از عین و نه از قیمتش - ارث نمی برد. همچنین از عین ساختمان ارث نمی برد، ولی از قیمتش ارث می برد. 5. اگر فرزندان میّت، همگی پسر یا دختر باشند، پس از این که سهم همسر را محاسبه می کنند، باقی مال را به طور مساوی میان فرزندان بلاواسطه تقسیم می کنند و اگر مثلاً، فرزندانش چهار دختر و دو پسر باشند، به هر پسر، دو برابر سهم دختر می دهند؛ مثلاً برای دو پسر، چهار سهم در نظر می گیرند. و این با سهم چهار دختر، می شود هشت سهم؛ یعنی به هر پسر دو سهم و به هر دختر، یک سهم می دهند. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا فرزند فرزند، با وجود پدر فرزند، ارث می برد؟	کسی که از دنیا می رود، چنانچه فرزند داشته باشد، فرزند فرزندش ارث نمی برد. بنابراین، کسی که دارای پسری است و دخترانی داشته که از دنیا رفته اند، ولی اولاد آنان زنده اند، این اولاد چیزی را به ارث نمی برند؛ ولی می تواند وصیّت کند که از ثلث مالش هر مقدار بخواهد، به آنان بدهند. « بخش پاسخ به سؤالات »
حکم مرده ای که در زمین غصبی دفن شده است، چیست؟	مرده را نمی توانند در زمینی که صاحبش راضی نیست، دفن کنند. چنانچه او را دفن کنند و مالک زمین راضی نباشد، می توانند قبر را نبش کنند و بشکافند و میّت را بیرون آورند و در زمین مباح دفن کنند. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا پدر می تواند اموالش را به یکی از پسرانش ببخشد؟	اگر پدر زنده و در سلامت عقلانی باشد و تمام اموالش را به یکی از پسرانش ببخشد، اموال بخشیده شده، ملک آن پسر است و فرزندان دیگر در آن اموال حقّی ندارند و بعد از مرگ پدر از آن اموال ارث نمی برند. « بخش پاسخ به سؤالات »
اموال پسری که فوت کرده و دارای عیال و فرزند است تقسیم می شود چگونه تقسیم می شود؟	اموال پسر باید کاملاً از اموال پدر تفکیک شود تا معلوم شود مقدار ارث جای مانده چقدر است. هشت یک مال را زن به ارث می برد. البته زن از اموال منقول ارث می برد نه از زمین و بهای آن. زن همچنین از خانه مانند بنا و درخت ارث نمی برد، ولی از قیمت آنها ارث می برد و فرزندان هم، پسر 2 برابر دختر ارث می برد. باقی مانده اموال طبق موازین شرع - که در رساله های علمیّه نوشته شده است - تقسیم می شود. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا زنی که عقد شده، از شوهرش که فوت کرده ارث می برد؟	مردی که فوت کرده اگر به زن عقد کرده خود، دخول و جماع کرده باشد- در قُبُل یا دُبُر - اگر چه به مقدار حشفه و بریدگاه باشد. و حتی برای یک دفعه باشد، زن در حکم زوجه مدخوله است و مانند سایر زنها مهریه اش باید داده شود. و اگر به زن دخول نشده -نه در قُبُل و نه در دُبُر - حتّی به مقدار حشفه، در این صورت به حسب فتوای بعضی از مراجع تقلید نصف مهریه به او می رسد. ولی برخی دیگر فرموده اند: تمام مهریه - مانند آیةا...العظمی گلپایگانی«رحمه الله» - و برخی دیگر فرموده اند: باید بین تمام مهر و نصف مهر با ورثه مصالحه نماید. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا کسی که دختری را بزرگ می کند از او ارث می برد؟	زنی که دختربچه دیگری را بزرگ می کند و شوهر می دهد، چنانچه در کودکی به آن دختر شیر نداده باشد به هیچ وجه حکم مادر را ندارد. و به شوهر آن دختر محرم نمی شود و ارث هم نمی برد. « بخش پاسخ به سؤالات »
شخصی در حال حیات و سلامت، مالی را به یکی از فرزندانش ببخشد، از نظر شرعی آیا این کار درست است؟	از نظر شرعی اشکال ندارد. « بخش پاسخ به سؤالات »
اگر اموال پدر مخلوط به حرام باشد. فرزند چه وظیفه ای دارد؟	پدری که مال حرام و حلال درهم دارد؛ فرزندش می تواند از مرجع تقلید خویش یا نماینده او اجازه تصرف در مال پدر بگیرد. « بخش پاسخ به سؤالات »
هدایایی که مرد به زن می دهد بعد از فوت زن چه حکمی دارد؟	هدایایی که در حال عقد قبل از عروسی، پسر برای دختر می آورد. مانند طلا و زیورآلات در صورتی که ملک او نکرده باشد و دختر از دنیا برود یا طلاق بگیرد. متعلّق به شوهر می باشد. « بخش پاسخ به سؤالات »

قضا

پرسش	پاسخ
وظیفه قاضی چیست؟	قاضی وظیفه دارد براساس حق قضاوت کند و هیچ چیز او را از قضاوت به حق دور نسازد و برای روابط شخصی به نفع هیچ یک از دو طرف دعوا حکم نکند و معیار در نظرش حق باشد. « بخش پاسخ به سؤالات »
در شخص قاضی وجود چه شرطهایی لازم است؟	قاضی در فقه اسلامی باید دارای شرطهایی باشد که از مهمترین آنها، عدالت و اجتهاد است. این که در چه هنگامی شخص غیرمجتهد می تواند قضاوت کند، در دانش فقه، مفصّل از آن بحث شده است و هم اینک به آنچه در فقه آمده است عمل می شود. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا کسی که لواط کرده برای توبه باید به حاکم شرع رجوع کند؟	لواط از گناهان کبیره و دارای کیفری سهمگین است. کسی که این عمل زشت را انجام داده، باید از روی خلوص توبه کند و از خداوند آمرزش بخواهد و از کردار ناشایست خویش پشیمان شود و تصمیم بگیرد که برای همیشه آن را ترک کند. این کار افزون بر کیفر آخرت، در دنیا نیز کیفری سخت و سنگین دارد، البته اگر نزد حاکم شرع ثابت شود. ولی کسی که این کار را انجام داده است، لازم نیست نزد حاکم شرع برود و اعتراف کند. همین که در پیشگاه خداوند توبه کند، خداوند او را می آمرزد. « بخش پاسخ به سؤالات »

مقالات دیگر...

موسسه در راه حق، نشر و ترویج معارف اسلامی

اشتراک نشریات